Circulaire en sociale economie
In ons huidig ‘lineair’ economisch systeem worden grondstoffen omgezet in producten, die aan het einde van hun levensduur worden vernietigd. Het systeem van de circulaire economie richt zich daarentegen op een maximale herbruikbaarheid van producten en grondstoffen en een minimaal waardeverlies. Producten worden hersteld, hebben een hoge tweedehandswaarde, zijn ‘upgradebaar’, kunnen makkelijk uit elkaar gehaald worden en omgevormd worden tot nieuwe producten. De gekozen materialen zijn bij de geboorte gerecycleerd of ‘bio-gebaseerd’, en bij het levenseinde recycleerbaar of bio-afbreekbaar.
Waarde in een circulaire economie is niet meer gebaseerd op zoveel mogelijk produceren en verkopen, maar op het behoud van waarde. De consument is niet langer een verbruiker, die eindeloos producten aankoopt en weggooit, maar een gebruiker, die wat hij nodig heeft, huurt of leaset bij een aanbieder.
De klassieke lineaire economie volgt het ‘take-make-dispose’ model: we delven grondstoffen, verwerken die tot een product, transporteren en verkopen het en na gebruik gooien we het product weg, het wordt ‘afval’. Waarde wordt gecreëerd door zoveel mogelijk producten te produceren en te verkopen.
In de recycling economie, waarin we nu nog grotendeels zitten, ligt de focus op recycleren, maar feit blijft dat we op het einde nog steeds met afval zitten.
Een circulaire economie daarentegen volgt de 3R aanpak: reduce, reuse en recycle – we verminderen onze consumptie, we maximaliseren hergebruik van producten en onderdelen en als laatste hergebruiken we grondstoffen zo hoogwaardig mogelijk (recycle). Recycleren is de laatste stap en dient ten alle koste worden vermeden.
Afval is grondstof op de verkeerde plaats.
Thomas Rau
De centrale principes in circulaire economie zijn:
- het sluiten van kringlopen (‘afval’ wordt weer grondstof)
- het benutten van functionaliteit (door bv onderhoud, reparatie, deelgebruik, …) waardoor de levensduur van producten maximaal verlengd wordt
Een veel gebruikt model is de R-ladder waarop mogelijke aanpakken om over te schakelen naar circulair werken beschreven worden. De 9 strategieën staan geordend in dalende mate van circulariteit. Hoe hoger op de ladder, hoe beter dus.
Heel veel redenen – om maar enkele te noemen:
Efficiënter omgaan met grondstoffen, materialen, energie, water, ruimte en voedsel door kringlopen te sluiten is dus de boodschap. En als we dat slim aanpakken, ontstaan er ook bijkomende voordelen zoals lagere kosten/investeringen voor de klant, creatie van nieuwe jobs zoals herstellers, sorteerders, assembleurs, …
In het eco-systeem denken wordt in elke beslissing economisch, ecologisch en sociaal evenwicht voorop gesteld. Als ondernemer denk je na over welke meerwaarde je creëert voor de maatschappij en welke kosten of gevolgen je afschuift op een volgende generatie. Creëer je naast economische ook maatschappelijke meerwaarde?
Kortom, circulair ondernemen is niet alleen beter voor de wereld, maar ook voor de ondernemer zelf.
En het goede nieuws: circulair ondernemen betekent niet dat de kosten stijgen, integendeel zelfs! Door minder afhankelijk te zijn van eindige, schaarse grondstoffen verhoog je als ondernemer je veerkracht- de kostprijs van nieuwe, gerecycleerde en lokaal beschikbare materialen zal uiteindelijk ook lager uitvallen. En door minder afval te produceren kan bespaard worden op kosten die gepaard gaan met afvalverwerking.
Door samen te werken met partners bouw je een ander eco-systeem uit waardoor je meerdere positieve effecten creëert. En zijn je medewerkers blij en fier om te kunnen meewerken aan een maatschappelijke meerwaarde van je product of dienst.
De sociale economie bestaat uit bedrijven en initiatieven die in de eerste plaats mensen tewerkstellen die niet in het reguliere arbeidscircuit terecht kunnen. Sociale economie bedrijven willen ...
Deze lokale diensteneconomie of 'maatwerkbedrijven' bieden enerzijds mensen een veerkrachtige job waarin ze zich kunnen ontplooien, anderzijds ontwikkelen ze kwalitatieve diensten en producten om kostendekkend te kunnen opereren. Hun rendement gaat verder dan enkel financiële winst!
Sociale economie-organisaties dragen het principe van maatschappelijk verantwoord ondernemen hoog in het vaandel. Ze concentreren zich op 3 pijlers: aandacht voor de medewerkers (people), aandacht voor het milieu (planet) en aandacht voor de economische meerwaarde (profit). Ook bij reguliere ondernemers wordt duurzaam ondernemen almaar belangrijker – hierin schuilen enorme opportuniteiten voor samenwerking!
Link tussen circulaire en sociale economie
De belangrijkste motor van circulaire economie, die erop gericht is om producten zo lang mogelijk hun waarde te laten behouden, te herstellen waar nodig, en maximaal te hergebruiken, draait volledig op arbeid. De omschakeling naar een circulaire economie zal de arbeidsmarkt grondig veranderen; een enorm potentieel aan job opportuniteiten kan gecreëerd worden.
Producten moeten ingezameld en hergebruikt worden. Hiervoor zijn veel ‘handen’ nodig en dit biedt heel wat kansen voor ‘laaggeschoolde arbeid’. Een samenwerking met de sociale economie is hierbij dé weg naar een omschakeling naar circulair ondernemen. Producten moeten ook anders gemaakt worden zodat ze hersteld kunnen worden – hiervoor is een focus op bij- en omscholing naar de vroegere ‘ambachten’ zoals bv kleermakers en schoenmakers nodig. Die jobs kunnen niet overzee gebeuren, maar moeten lokaal, en zorgen zo voor een groei in duurzame jobs bij ons.
Kortom, om de omschakeling naar circulair ondernemen werkbaar te maken is er nood aan kennis en vaardigheden om producten lokaal te laten circuleren. De sociale economie kan daarvoor een interessante voedingsbodem zijn. Denk maar aan de Kringwinkel die heel wat mensen opleiden om producten in te zamelen, sorteren, repareren en opnieuw verkopen om ze een duurzaam tweede leven te geven.
Probeer de functies binnen jouw onderneming te ontleden; welke eenvoudige taken kunnen worden afgesplitst en omgevormd naar nieuwe functies voor mensen die wat zwakker staan? Door repetitieve en eenvoudige taken zoals verpakken, verzendwerk, handwerk bij bv groenonderhoud, sorteerwerk, afwerking van producten, assemblage, ... uit te besteden, kan jouw onderneming zich focussen op haar core business. Denk ook aan (kleine) catering opdrachten, het verzorgen van personeelsfeesten, relatiegeschenken, opruimwerk, verhuur van fietsen voor werknemers, …